Kaldıraç kavramı ve kaldıraç binlerce yıl ötesine dayanır. Antik Mısırlılar, ağır objeleri taşırken, heybetli piramitleri inşa ederken kullandıkları taş blokları gibi, kaldıraç kullanıyorlardı. Antik Yunan filozofu Archimedes, milattan önce 250 yılında kaldıraçları tarif etti. Kaldıraç, vinç ve ekskavatör gibi kullanılmakta. Ticaretteki kaldıraç kullanımı da aslında hala ana kaldıraç kavramı ile ilişkilendirilebilir.
Şimdi, bu aracı inceleme ve nasıl bilinçli bir şekilde kullanılacağını öğrenme vakti.
Kaldıraçlı ticaret nedir?
Kaldıraçlı işlem, tüccarların komisyoncu veya aracıdan fon ödünç alarak potansiyel getirlerini artırma yoludur. Özünde, kaldıraç tüccarlara kendi fonları ile yapabileceklerinden daha geniş bir pozisyonu kontrol edebilme gücü veriyor. Ödünç alınan fonlar, güvence gibi çalışıyor. Tüccarlar da bu parayı borç öder gibi ödüyor (faiz varsa faizi ile).
Kaldıraçlı ticaret ile çok sermaye koymadan fiyat hareketlerinden fayda sağlayabilirsiinz. Ancak kullanabileceğiniz fon arttığı için daha fazla kar elde edebilirsiniz ancak tabii ki risk de artar. Kaldıracın miktarı komisyoncu veya aracıya göre değişir. Tüccarın kendi fonlarının bir kaç katı ile yüz katı gibi farklı rakamlara ulaşabilir.
Önemli olan hususlardan biri de şartlardır. Komisyoncu ve aracılar, genellikle kaldıraçlı işlem yapabilmek için yatırımcılardan hesaplarında belirli bir miktarda öz sermaye (marj) tutmalarını ister. Öz sermaye belirli bir seviyenin altına düşerse pozisyonu likide ederek daha fazla kaybı önleyebilirler.
Kaldıraç oranı nedir?
Kaldıraç oranı, kendi sermayenizin ödünç aldığınız fona oranıdır. Bazı brokerlar yüksek kaldıraç oranı belirler (mesela 500:1), bazıları ise 5:1 ile limitler. Ya da farklı hesap türlerine göre daha düşük bir oran verirler. Zaten yüksek kaldıraç oranlarına güvenmek çok da iyi değildir.
İşlem hesabınızda $1,000 olduğunu varsayalım. $10,000’lik bir pozisyon açmak istiyorsunuz. Komisyoncunuz 10:1 oranı ile kaldıraç sunuyor. Bu durumda, işlem yapmak için kendi sermayenizden $1,000 kullanabilir ve $9,000’de komisyoncudan ödünç alabilirsiniz. Bu sayede işlem değerinizi yüksek ölçüce arttırmış olursunuz.
Kaldıraçsız işlem nasıl işler?
Kaldıraçsız işlem aslında sadece “normal” işlemdir. Herhangi bir fon ödünç almadan veya kaldıraç kullanmadan kendi sermayeniz ile piyasada pozisyon açmaktır.
Bu durumda, pozisyonlarınızı limitlemeniz doğaldır. Elinizdeki sermaye, işleminizin maksimum boyutunu belirler. Örneğin, her biri 10 dolarlık 10 hisse senedi satın almak istiyorsunuz, bu da toplamda 100 dolar gerektirir. Hisse senedi fiyatı %10 artarsa işleminizin değeri 10 dolar artar ve toplam hesap bakiyeniz 110 dolar olur. Fiyat %10 düşerse 10 dolar kaybedersiniz.
Kaldıraçsız işlem, yüksek miktarlarda zarara girme riskini göze almak istemeyen tüccarlar için daha güvenli bir seçenektir. Eğer optimal pozisyon ölçeklendirmeyi tercih ederseniz, piyasa dalgalanmaları yüzünden tüm pozisyonlarınızın likidite olma ihtimali azdır. Ancak küçük pozisyon daha az getiri demektir.
Kaldıraçlı işlem nasıl işler?
Kaldıraç ile işlem yapmaya başlamak için kaldıraç hizmeti sunan bir brokerda marjin hesabı açmalısnız. Broker doğal olarak başlangıç marjin miktarı yatırmanızı talep edecektir. Bu da işlem ücretinin yüzdesi olur. Bu miktar varlığa göre ve kaldıraç oranına göre değişir.
Marjin hesabı açtıktan ve depozito yatırdıktan sonra işlemlere başlamak için fonları kullanabilirsiniz. Broker ticaret platformuna erişim verir. Burada kaldıraç ile satın alma ve satma işlemleri yapabilirsiniz. Toplam riske açıklığınızı, kullandığınız marjini ve potansiyel kar/zararınızı canlı olarak görüntüleyebilirsiniz.
Şimdi, diyelim ki 1:10 oranı ile kaldıraç kullanmaya karar verdiniz. Sadece $100 güvence koyarak $1,000’lik bir işlem açabilirsiniz. Hisse senedi fiyatı %10 artarsa getiriniz 100 dolar olur ve toplam hesap bakiyeniz 200 dolara çıkar. Ancak fiyat %10 düşerse, o zaman 100 dolar kaybedersiniz.
Kaldıraçlı işlem süreci
EUR/USD döviz paritesinde kaldıraçlı işlem nasıl yapılır:
- Dayanak varlık seçin: EUR/USD işlemi yapmak istediğinizi düşünelim.
- Pozisyon büyüklüğüne karar verin: Standart bir lot büyüklüğüne eşit olan 100,000 büyüklüğünde bir giriş yapmaya karar verebilirsiniz.
- Kaldıraç oranı seçin: Brokerınız EUR/USD döviz paritesi için 50:1 kaldıraç oranı veriyor. Bu nedenle başlangıç marjınızdan 50 kat daha büyük bir pozisyon büyüklüğüne karar veriyorsunuz.
- Marjınızı yatırın: Eğer marj oranı %2 ise, 2.000 dolar yatırmanız gerekir.
- Fonları alın: Brokerınız, kalan işlem tutarının %98’ini, yani 98.000 doları verir.
- Pozisyonunuzu takip edin: İşleminizdeki herhangi bir kar veya zarar, marj miktarınızdan ziyade tam pozisyon büyüklüğü olan 100.000 dolar üzerinden hesaplanır.
Kaldıraçlı işlemin avantajları ve dezavantajları
Avantajları:
- Alım gücünüzü arttırır: Kaldıraç ile tüccarlar hesaplarında olduğundan daha fazla paraya erişebilir. Sonuç olarak sadece kendi fonlarıyla erişebileceklerinden daha geniş pozisyonlar erişebilirler.
- Potansiyel yüksek getiri: Kaldıraç küçük fırsatları büyüğe çevirme, adeta katlama etkisi vardır.
- Çeşitlendirme: Kaldıraç, tüccarlarların farklı piyasa ve enstrümanlar üzerinde birden fazla pozisyon açabilmesine olanak tanır ve böylece riski dağıtmış olur.
Dezavantajları:
- Riski artırır: Kaldıraç, daha yüksek kazanç elde etme şansı verdiği gibi aynı şekilde daha yüksek risk de doğurabilir. Piyasa umduğunuz gibi gitmez ise kaldıraç kullanmak sizi zor durumda bırakabilir.
- Durdur (Stop out): Bu, hesap bakiyeniz belirli bir seviyenin altına düştüğünde (brokeriniz tarafından belirlenen) kaldıraçlı pozisyonların otomatik olarak kapatılması anlamına gelir.
- Ücretler ve faiz: Herhangi bir kredi gibi, kaldıraç da ücretlerle birlikte gelir. Bu ücretler hızla birikir ve karları azaltabilir veya kazanan bir işlemi bile kaybeden bir işleme dönüştürebilir.
Bu aracın daha çok deneyimli tüccarlar arasında popüler olduğunu ve başlangıç seviyesindeki tüccarların kaldıracı çok tercih etmediğini vurgulamak gerekir. Ancak yine de başlangıç seviyesindeki tüccarlar kaldıraçlı işlem yapamaz diye bir şey yoktur. Kaldıraçlı işlem yapmak için piyasa dinamiklerini ve işlem stratejilerini iyi anlamak gerekir. İşlemler tüccarların beklentilerinin aksi şekilde gelişirse zarar artar. Herkes bu zarar ve yarattığı duygusal etkilerle başa çıkamayabilir.
Sonuç olarak, kaldıraçlı işlem faydalı olabilir ancak dikkatli bir şekilde incelenmesi ve kullanılması gerekir.
Sonuç olarak
“Takozlanmış bir motoru olan arabayı kullanmak, kaldıraçlı işlem yapmaktır. Kaldıracı nasıl kullanacağınızı bildiğinizde sizi hedefinize daha hızlı götürebilir. Ama bilmiyorsanız kaza yapmanıza neden olabilir.”
– Michael Marcus, tüccar ve yazar
Özellikle de acemiler için kaldıraç, taşıyabileceklerinden daha yüksek riskler almaya itebileceğinden tehlikeli olabilir. Bu nedenle kaldıraç ile gelen riski yönetmeyi öğrenmek hayati önem taşır.
Hesap büyüklüğünüze ve risk toleransınıza uygun kaldıraç miktarını hesaplayın, risk yönetimi tekniklerini (zararı durdur ve pozisyon ölçeklendirme gibi) kullanın, piyasa koşullarına ve işlem performansınıza göre starejinizi ayarlayın ve disiplinli olun. Soğukkanlılığınızı koruyun!
Kaynak:
What Is Leverage Trading? The Balance
Leveraged Investing Strategies – Know the Risks Before Using These Advanced Investment Tools, SEC