İngiliz Sterlini neden ABD Dolarından daha güçlü?

Sterlin, hala kullanımda olan en eski para birimidir. Sterlinin kökenleri, Anglo-Sakson dönemlerine ve gümüş sikke şeklindeki paralara kadar uzanır. Yani 1,200 yıldan fazla bir geçmişi olduğu biliniyor. “Sterling” terimi ise, eski Normanca “sterl” kelimesinden gelir ve “küçük yıldız” anlamına gelir; ilk Norman gümüş pennilerine basılmıştır.

Yüzyıllar boyu, sterlin küresel olarak önemli bir para birimi olmaya devam etti ve değer kazandı. Çok oynak olmaması ve uluslararası finansa etkisiyle tanınır. Ancak hiç merak ettiniz mi? Neden sterlin dolardan daha güçlü?

GBP/USD paritesi nedir? 

GBP/USD paritesi, bir İngiliz sterlininin (GBP) kaç Amerikan dolarına (USD) bozdurulabileceği veya tersi şekilde bir dolar için kaç sterline ihtiyaç duyulduğunu temsil eder. Yani parite değeri, bir sterlinin kaç dolara denk geldiğini gösterir. Örneğin, döviz kuru 1,25 ise, bir sterlinin 1,25 dolar olduğu anlamına gelir.

Bu parite, forex piyasasında en yaygın işlem gören para paritelerinden biridir. Sıklıkla “Cable” olarak adlandırılır. Bu takma ad, döviz kurlarının iki ülke arasında orta 19. yüzyılda bir denizaltı kablosu üzerinden iletilmesinden kaynaklanmaktadır.

GBP/USD’nin yakın zamanlı fiyat geçmişi

“Para birimleri aslında hiç bitmeyen bir maraton düşünülebilir” diyor Londra merkezli bir araştırma şirketi olan Capital Economics’nin kıdemli ekonomisti Jonas Goltermann.

2010’ların başlarında, GBP/USD paritesi nispeten istikrarlı bir dönem yaşadı. Döviz kuru yaklaşık olarak 1,50 ile 1,70 arasında dalgalanırken, zaman zaman ekonomik olaylara ve piyasa duyarlılığına bağlı olarak dalgalanmalar da görüldü.

Ekonomik çalkantı

Ancak 2016 yılında İngiltere’nin ekonomisinde önemli etkiler yaratann bir piyasa dalgalanması yaşandı. GBP ve USD arasındaki döviz kuru belirgin bir şekilde değişti ve sterlin kayda değer bir düşüş yaşadı. Hemen sonrasında döviz kuru yaklaşık olarak 1,30 seviyesinde dalgalanarak durdu. Bu durum belirsizliklere yol açtı.

Devam eden müzakereler sırasında endişeler artarken, döviz kuru 1,20 ile 1,40 arasında dalgalanmalar gösterdi. Önemli bir ekonomik geçişin yaklaşan son tarihi, sterlinin değerinde volatiliteye neden oldu. Bununla birlikte, bir çözüm meseleye bazı açıklık getirdi ve bu, piyasa duyarlılığına olumlu bir etki yaparak daha istikrarlı bir ortama katkıda bulundu.

Tüm zamanların en düşük seviyesinden güçlü performansa

Cornell Üniversitesi’nde ekonomist olan Eswar Prasad, “Kraliçenin ölümü ve sterlinin düşüşü, bir dönemin kesin olarak sona erdiğini işaret ediyor gibi görünüyor” dedi.

2022 yılında, İngiltere ekonomisi, yüksek enflasyon ve işsizlik endişeleri nedeniyle sterlin, dolar karşısında tüm zamanların en düşük seviyesi olan 1,035’e geriledi. Zayıflayan sterlin, ithalat maliyetlerini artırdı ve hükümetin borç yükünü artırdı.

Yine de Nisan 2023’e gelindiğinde sterlin toparlandı ve yılın en iyi performans gösteren G-10 para birimi haline geldi. Kur 1,24’e yükseldi ve bu, 2016 öncesi seviyelerden daha düşük olsa da, Eylül 2022’ye göre önemli ölçüde daha güçlü bir durumda oldu.

Relatif Güç

İngiliz sterlini neden bu kadar güçlü? Bu sorunun cevabı aslında “güçlü” kelimesini nasıl tanımladığınıza bağlıdır. Bir para biriminin göreli gücü, yalnızca belirli bir zamanda bir para biriminin diğerine olan değeriyle belirlenmez. Bunu en güzel Japon yeni örneği açıklar. Yen, güçlü bir para birimi olarak kabul edilir ancak ABD dolarına göre değeri düşüktür.

GBP/USD durumunda, tarihsel olarak, sterlin genellikle ABD dolarından daha değerli kabul edilmiştir. Ancak bu, İngiliz ekonomisinin genel gücü hakkında pek bir şey söylemez.

Bir para biriminin göreli gücünü değerlendirmek için, tek bir anlık görüntüden öteye geçen faktörleri göz önünde bulundurmak önemlidir. Örneğin, arz, talep, enflasyon, ekonomik büyüme, ticaret dengesi ve diğer temel ekonomik faktörleri değerlendirmeniz gerekmektedir. Bu faktörler zaman içinde değişir ve GBP ile USD arasındaki güç dengesini değiştirir.

Kotasyon Konvansiyonları

Geleneksel olarak GBP, USD karşısındaki gücünü vurgulayan bir şekilde kotasyon verilmiştir. Örneğin, 1.2500 GBP/USD kotasyonu, 1.25 USD’nin bir sterline eşit olduğu anlamına gelir.

Bu kotasyon yöntemi, Britanya İmparatorluğu döneminden gelir. İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri’nden daha büyük bir ekonomiye sahipti. Zamanla ekonomik güç değişse de bu gelenek değişmedi. İngiltere ekonomisinin etkisi ve önemi, 1900’lerin sonlarından Birinci Dünya Savaşı’na kadar uzanmaktadır. Ancak o zamandan beri, USD ve ABD ekonomisi hem değer hem de büyüklük açısından İngiltere’yi geride bırakmıştır.

Kotasyon yöntemleri kolaylıkla değiştirilemez. Bunun temel nedeni, finans sektöründe mevcut olan yaygın kabul ve usuldür. GBP/USD kotasyon yöntemiyle ilişkilendirilen tarihsel önem ve uzun süredir devam eden gelenek, iki ülkenin ekonomileri değişim geçirdikten sonra bile kullanımının sürmesinden sorumludur.

Satın Alma Gücü Paritesi (Purchasing Power Parity – PPP)

Sterlinin neden güçlü olduğunu anlamak için bilmeniz gereken bir ekonomik kavram daha vardır.

Satın Alma Gücü Paritesi (PPP) kavramını, döviz kuruyla her bir ülkenin kendi para biriminin satın alma gücünü eşitlemesidir. Diyelim ki Birleşik Krallık’ta bir mal sepetinin (product basket) maliyeti 100 sterlin ve döviz kuru 1,2500 GBP/USD. PPP’ye göre, bu sepetin eşdeğer maliyeti 125 amerikan doları olmalıdır.

PPP’nin teorik bir kavram olduğunu unutmamak gerekir. Pratikte, döviz kurları genellikle PPP seviyelerinden sapar. Bir para biriminin PPP’den sapması, onun başka bir para birimi karşısındaki göreceli gücünü veya zayıflığını ölçen bir ölçü olarak kabul edilir. Bu sapmalar genellikle spekülatif güçlere atfedilir.

Küresel ekonomide yeri

Son olaylardan önce de GBP yenilmez değildi. Tarihi olaylar, I. Dünya Savaşı, II. Dünya Savaşı ve ardından Britanya İmparatorluğu’nun dağılması gibi olaylar, GBP’yi derinden etkiledi. Bu olaylar İngiliz ekonomisine ve para birimine çok maliyet yükledi.  Sterlinin değerinde ve etki alanında düşüşe neden oldu.

Bu süre zarfında dolar ise küresel ekonomide temel para birimi olarak ortaya çıktı. Petrol, tahıl ve metal gibi çeşitli emtiaların fiyatlandırılmasında baz hale geldi. USD’nin emtia fiyatlandırma para birimi olarak geniş kabul görmesi doğal olarak uluslararası ticaretteki rolünü daha da sağlamlaştırdı.

Ayrıca dolar küresel olarak önde gelen rezerv para birimi haline geldi. Dolar, şu anda diğer ülkelerin elinde bulunan para rezervlerinin yaklaşık %60’ını veya daha fazlasını oluşturuyor. Başka bir deyişle, birçok ülke uluslararası işlemleri kolaylaştırmak ve kendi ekonomilerine istikrar sağlamak için ABD doları tutmaktadır. Ve piyasa belirsizliği veya çalkantılı dönemlerde (hisse senedi piyasasındaki düşüşler veya jeopolitik endişeler gibi), dolar güvenli bir liman olarak görülmekte.

Ancak GBP’yi de göz ardı etmek akıllıca olmaz. Birleşik Krallık hala finans, teknoloji ve yaratıcı sektörler de dahil olmak üzere çeşitli endüstrilerde önde gelen küresel bir ekonomik güçtür. Londra, dünyanın önde gelen finans merkezlerinden biridir. Dolayısıyla, GBP uluslararası finansal işlemlerde varlığını korur, ticaret ve yatırım faaliyetleri için bir takas aracı olarak hizmet verir. Sadece eskiden olduğu kadar etkin değildir.

Günlük GBP/USD oranını ne etkiliyor?

İşte GBP ve USD’nin relatif gücünde rol oynayan ana faktörler: 

• İngiltere Merkez Bankası’nın para politikası: İngiltere Merkez Bankası, İngiliz sterlininin değerini faiz oranları ile kontrol eder. Bu finansal incelemeler yılda birden fazla kez gerçekleşir ve ülke ekonomisini düzenlemek için yapılır.
• ABD Merkez Bankası: ABD Merkez Bankası, ABD dolarının değerini etkiler. Faiz oranlarını artırarak ve düşürerek, istihdam ve enflasyon dahil olmak üzere önemli ekonomik göstergeleri istikrarlı hale getirir.
• Enflasyon oranları: Bu oran, zamanla mal ve hizmetlerin fiyatlarının yükselme yüzdesidir. Yüksek enflasyon, faiz oranlarını artırarak kontrol altına alınabilir ancak bu ekonomiyi yavaşlatır.
• İstihdam: ABD ve İngiltere’deki istihdam istatistikleri, ekonomilerinin genel sağlığına dair fikir veren faktörlerdendir. Hükümet politika yaparken ve merkez bankaları karar alırken bu istatistikler ele alınır.
• Endüstri üretimi: İmalat sektöründeki üretim düzeyi, bir ekonominin büyüyüp küçüldüğünü, yani para biriminin cazibesini ölçer. 
• Emlak satışları: Emlak satışları, tüketici harcamasını ifade eder. Bu veriler, genel ekonomik refahı değerlendirmek için kullanılır. İstatistik, dolar ve sterlin üzerinde piyasa duyarlılığını da etkiler.

Sonuç

Sterlinin dolara kıyasla daha pahalı olmasının nedeni nedir? İngiltere’nin tarihsel olarak güçlü ekonomisi ve istikrarlı ve itibarlı olması, sterlinin değerinin daha yüksek olmasını sağlar. Tabii ki basit sonuçlar yapmaktan kaçınmak lazım. Çünkü GBP/USD döviz kuru, hangi para biriminin daha güçlü veya daha zayıf olduğunu belirlemek için tek başına bir gösterge olarak kullanılmamalıdır. Sterlin son yıllarda değer kaybı yaşadı.

ABD dolarının küresel önemi ve güçlü ekonomisi, sterlinin değer kaybetmesine neden olan faktörlerdendir. Son ekonomik olaylar ve artan faiz oranı farkı, sterlini daha da zayıflatmıştır. Ayrıca, spekülasyonlar ve makroekonomik gelişmeler, para piyasasını etkiler ve sterlinin primini daha da erozyona uğratabilir.

İngiliz sterlini, dünya üzerinde geçmişten beri gelen konumunu korumak konusunda önemli zorluklar yaşadı, yaşıyor. Strerlin değerini korumakta ve hatta bazı iyileşmeler görülüyor ancak gelecek belirsizliğini koruyor.

Kaynak: 

GBP USD Historical Data, Investing.com

Purchasing power parities (PPP) – Conversion rates, OECD Data

Sterling is the best performing G-10 currency this year, CNBC

Why the British Pound Continues to Sink, The New York Times