Çekirdek enflasyon, hizmetlerin maliyetlerindeki değişikliktir ancak gıda ve enerji sektörlerindeki maliyetleri kapsamamaktadır. Gıda ve enerji sektöründeki fiyatlar çok değişkenlik gösterdiği için bu kalemler enflasyon hesaplamasına dahil edilmiyor.
Çekirdek enflasyon, fiyat hareketleri dalgalı olan bazı kalemlerin TÜFE kapsamı dışında bırakılmasının ardından ortalama tüketici fiyatlarında meydana gelen değişimi ölçmektedir. Çekirdek enflasyon, TÜFE’nin değişken bileşenlerini çıkararak tüketici fiyatlarındaki genel eğilimi görmemize olanak sağlıyor. Çekirdek enflasyon, sıklıkla uzun vadeli enflasyon eğiliminin yanı sıra gelecekteki enflasyonun bir göstergesi olarak da kullanılmaktadır. Uzun vadeli enflasyon eğilimi öncelikle talep koşullarından, dolayısıyla para politikasından etkilenebilmektedir.
Neden çekirdek enflasyonu ölçmemiz gerekiyor?
Çekirdek enflasyon, ekonomi ve para politikasından bağımsız olarak fiyatların yükselmesine veya düşmesine neden olan geçici rahatsızlık ve şokların etkisini ortadan kaldırdığı için tüketici fiyatlarındaki temel hareketin bir göstergesidir. Çekirdek enflasyonun ölçülmesi, politika yapıcıların tüketici fiyatlarındaki mevcut hareketlerin kısa süreli rahatsızlıkları mı temsil ettiğini yoksa daha kalıcı bir eğilimin parçası mı olduğunu belirlemesine yardımcı olur. Bu tür bilgi, ekonomi politikasının, özellikle de esas olarak fiyatlar üzerindeki geniş tabanlı baskılara yanıt veren para politikasının formüle edilmesinde önemlidir.
Gıda ve Enerji Fiyatları Neden Hariç Tutuluyor?
Gıda ve enerji fiyatları bu hesaplamanın dışında tutuluyor çünkü fiyatları çok değişken olabiliyor veya aşırı dalgalanabiliyor. Gıda ve enerji temel ihtiyaçlar; yani fiyatlar yükselse bile bunlara olan talep pek değişmiyor. Örneğin, benzin fiyatları petrol fiyatıyla birlikte artabilir ancak yine de arabanızı sürmek için depoyu doldurmanız gerekecektir. Benzer şekilde, fiyatlar yükseliyor diye yiyeceklerinizi almayı ertelemeyeceksiniz.
Enerji ve gıda emtialarındaki spekülasyon fiyatlarında oynaklığa yol açarak enflasyon rakamlarında sert dalgalanmalara neden oluyor. Örneğin kuraklık, mahsul fiyatları üzerinde dramatik etkilere neden olabilir. Enflasyon üzerindeki etkiler kısa süreli olabilir; bu da sonuçta kendilerini düzelttikleri ve piyasanın dengeli bir duruma döndüğü anlamına gelir. Sonuç olarak bu mallara ilişkin gıda ve enerji fiyatları çekirdek enflasyon hesaplamasının dışında tutuluyor.
Çekirdek Enflasyona Neler Dahil?
Çekirdek enflasyon, ABD pazarlarındaki gıda fiyatları, yakıt fiyatları, gelir vergisi ve finansal yatırımlar dışındaki tüm malların fiyatlarındaki değişiklikleri kapsayan bir tüketici fiyat endeksi (TÜFE) biçimidir. Ancak genel kural olarak gıda ve petrol fiyatları bu enflasyonun hesaplanmasından muaf tutulmaktadır. Bu ikisi dışında içerdiği diğer mal ve hizmetlerden bazıları şunlardır: Elektronik, Emlak, Taşımacılık, Eczacılık, Perakende, Havacılık, Telekom, Bilişim vb.
Çekirdek enflasyonu örnekte açıklamamız gerekirse:
Fed’in tüm kentsel tüketiciler için hazırladığı Tüketici Fiyat Endeksi’ne göre ABD’de 2020 yılında tüm kalemlerde TÜFE bazlı enflasyon %5 olsun. Ayrıca hesaplamaya göre gıda ve petrol sektörünün enflasyonu da %2 olsun.
Dolayısıyla, politika yapıcılar gıda ve enerji sektöründeki TÜFE’yi tüm kalem bazlı TÜFE’den çıkardıklarında enflasyonu %3 olarak belirliyorlar. Genellikle enflasyonun %2 civarında olması gerekir. Bu yüzden Fed, enflasyonu düşürmek için banka faizleri üzerinde çeşitli dengeler ve kontroller uygulamaya karar verebilir. Sonuç olarak Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC), %2’lik uzun vadeli çekirdek enflasyon hedefine ulaşmak için faiz oranını artırmak ve enflasyonu düşürmek üzere harekete geçer.