Dünyanın birçok ülkesinde ‘siyah altın’ madenleri bulunmaktadır. Öte yandan birçok ülke de petrol ihtiyacını karşılamak için petrol ithal etmektedir. Örneğin; Avrupa ülkeleri. Enerjide tamamen dışa bağımlı olan Avrupa ülkeleri kullandıkları petrole alternatif arıyor. Özellikle son dönemde yaşanan jeolojik ve politik olaylardan sonra.
Enerdata verilerine göre, küresel ham petrol üretimi, 2022’de tarihsel değerlerin çok üzerinde, %5’ten fazla toparlandı. Küresel petrol üretimindeki artışın çoğu Orta Doğu’da (%+13), özellikle Suudi Arabistan (%+16), Birleşik Arap Emirlikleri (%+15), Kuveyt (%+8,1) ve İran’da (%+5,9) meydana geldi. Ayrıca Kuzey Amerika’da (ABD’de +%6,5 ve Kanada’da +%2,6) ve Latin Amerika’da (+%3,9) arttı. Batı yaptırımlarına rağmen Rusya’da ham petrol üretimi %2,1 artmaya devam etti. Afrika’da (%-1,6) ve Asya’da (%-0,9) düştü; Çin’deki %2,7’lik artışa rağmen Endonezya (%-7), Malezya (%-8,6) ve Tayland’da (%-19) üretim daraldı. Norveç’te %4,1 ve Birleşik Krallık’ta %7,5 düşüşle Avrupa’da (%-5,3) düşmeye devam etti.
Ürettikleri petrol varil sayıları ile petrol fiyatlarını etkileyen ülkeleri ve mensubu oldukları toplulukları birlikte inceleyelim. (Bu makalemde şirket detaylarına inmeden, ülke bazlı olarak petrol rezervlerinden ve üretiminden bahsedeceğim.)
OPEC
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC), kurucu üyeleri İran, Irak, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Venezuela tarafından Eylül 1960’ta Bağdat’ta kuruldu. Şu anda 13 ülkenin üyelikleri bulunan bu topluluktaki diğer ülker; Cezayir, Angola, Kongo, Ekvator Ginesi, Gabon, Libya, Nijerya ve Birleşik Arap Emirlikleridir. OPEC’in amacı petrol piyasasını kontrol etmek, fiyatları istikrara kavuşturmak ve petrol ihracatçılarının çıkarlarını korumaktır.
OPEC, üye ülkelerin petrol üretim miktarlarını belirlemekte ve üretim kotalarını hazırlamaktadır. Bu kotalar, petrol fiyatlarının kontrol edilmesine ve sabit kalmasına yardımcı olur. OPEC, petrol fiyatlarını etkileyebilecek diğer faktörleri de gözlemleyerek piyasayı dengelemeye çalışır. Fiyat istikrarı ve üretimi istikrarlı tutabilmesi açısından çok önemlidir.
OPEC web sitesine göre, misyonları ‘Üye Ülkelerin petrol politikalarını koordine etmek/birleştirmek, tüketicilere verimli, ekonomik ve düzenli bir petrol arzı, üreticilere istikrarlı bir gelir ve petrol endüstrisine yatırım yapanlar için adil bir sermaye getirisi sağlamak için petrol piyasalarında istikrarı sağlamaktır’.
OPEC+
Düşük petrol fiyatlarının görüldüğü 2016 yılında kurulan bu grup, OPEC topluluğuna Azerbaycan, Bahreyn, Brunei, Ekvator Ginesi, Kazakistan, Rusya, Meksika, Malazya, Güney Sudan, Sudan ve Umman’ın katılımıyla oluşturuldu.
OPEC+ üyelerinden önce petrol rezervlerinin %84’üne sahip olan topluluk, bu ülkelerin de katılımıyla petrol rezervlerinin %90’ına sahip durumdadır.
Dünyanın En Büyük 3 Petrol Üreticisi
- Amerika Birleşik Devletleri: Amerika Birleşik Devletleri, 2022’de dünya üretiminin %20’sini oluşturan ortalama 18,9 milyon varil/gün ile dünyanın en büyük petrol sıvısı üreticisi haline geldi. Aynı zamanda en büyük ham petrol ve kondensat üreticisidir.
- Suudi Arabistan: Suudi Arabistan, 2022’de dünyanın toplam petrol sıvıları üretiminin en büyük ikinci üreticisi olan 10,8 milyon varil/gün katkıda bulundu. Dünyanın kanıtlanmış petrol rezervlerinin %17’sine sahip ve 2020’de en büyük ham petrol ihracatçısı oldu. İlginç bir şekilde Suudi Arabistan, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) bu listeye giren tek üyesi.
- Rusya: En son yaşanan gelişmelere rağmen, Rusya dünyanın en büyük petrol üreticilerinden biri olmaya devam ediyor ve 10,7 milyon varil/gün ile 3. sırada yer alıyor. Rusya’nın ana petrol üretim bölgeleri Batı Sibirya, Urallar-Volga, Doğu Sibirya ve Uzak Doğu’dur. Üretimin çoğu, Batı Sibirya ve Volga-Urallar bölgelerinden, özellikle Batı Sibirya’daki Priobskoye ve Samotlorskoye sahalarından kaynaklanmaktadır. Rusya’daki petrol endüstrisi, 2021’de devlet konsolidasyonuna ve yeniden yapılanmasına gitti. Gazprom, Rosneft ve Lukoil, Rusya’nın en büyük petrol ve gaz üreticileridir.
Türkiye’de ise, 2020 yılında 60.800 varil/gün petrol üretilmiştir. Ülkemizde Adıyaman, Diyarbakır, Batman, Siirt, Şanlıurfa ve Mardin’de petrol kaynakları bulunmaktadır ancak petrol az olduğu için, Ülkemizin petrol ihtiyacını karşılamak için en çok Irak, Rusya Federasyonu ve İran’dan petrol temin edilmektedir.